تکامل داده به‌عنوان دارایی

در سال‌های اخیر، در نتیجهٔ رشد چشمگیر فناوری‌های دستگاه‌های متصل به اینترنت (connected devices) و فناوری‌های پیشرفتهٔ داده، در کنار در دسترس و ارزان شدن ذخیره، انتقال و پردازش داده، کسب‌وکارها توانسته‌اند که برحسب نیاز خود، به هوش رقابتی (competitive intelligence) دست یابند. باوجود شناخته شدن پتانسیل‌های راهبردی داده، بسیاری از کسب‌وکارها به دلیل سیلوهای داده (Data Silos) و فقدان درک متقابل میان ذی‌نفعان مختلف، با چالش‌هایی روبه‌رو شده‌اند.

آشا ساکسنا (Asha Saxena) در کتاب «ارزش داده چیست و آیا باید داده را دارایی شرکتی دانست؟» (What is Data Value and Should it be Viewed as a Corporate Asset) از استیو تاد (Steve Todd) در شرکت دل (Dell) یاد می‌کند که با ترتیب دادن یک نظرسنجی برای تعیین ارزش داده، نشان داد که شرکت‌های به شدت سودآور «بیشتر روی چالش‌های ذخیره، حفاظت، دسترسی و تحلیل حجم وسیعی از داده، تمرکز دارند تا تبدیل و کمی سازی ارزش آن برای کسب‌وکار». همچنین آشا در کتاب خود می‌گوید: «داده هنوز در ترازنامهٔ شرکت‌ها به‌عنوان دارایی تلقی  نمی‌شود».

استفان زودر (Stephan Zoder)، نویسندهٔ فوربز، دربارهٔ عواقب عدم مدیریت داده‌های مشتری، به‌عنوان دارایی واقعی می‌گوید: «در نظر گرفتن اهمیت راهبردی برای داده در کسب‌وکارها کافی نیست. اندازه‌گیری ارزشی که هر داده به عملکرد خدمات مشتری (customer-service operation) اضافه  می‌کند، اهمیت زیادی دارد. درحالی‌که بیشتر سازمان‌ها به اهمیت داده به‌عنوان دارایی راهبردی، پی برده‌اند، تنها تعداد کمی از آن‌ها می‌دانند که چگونه «ویژگی‌های داده‌ها» (data attributes) را سازماندهی و مدیریت کنند که بتواند مانع ازدست‌رفتن فرصت‌های درآمدی برای کسب‌وکار شود».

داده را مانند دارایی‌ خود در نظر بگیرید

امروزه، بسیاری از کسب‌وکارها به داده به‌عنوان یکی از دارایی‌های اصلی خود نگاه می‌کنند، مشابه نیروی انسانی یا ماشین‌آلات، که همه با هم باعث رشد کسب‌وکار می‌شوند. همین امر باعث شده که مدل‌های کسب‌وکار نوین،‌ حول محور داده و فناوری‌های داده‌ای توسعه یابند. بدون شک، داده، محرک کلیدی اقتصاد دیجیتالی است که در آن کل زیرساخت‌های کسب‌وکارها بر روی پلتفرم‌های داده‌محور با فناوری‌های پیشرفته ساخته می‌شود، مانند همهٔ کسب‌وکارهای آنلاینی که محصولات و خدمات دیجیتالی می‌فروشند.

به گفتهٔ ورنر وگلز (Werner Vogels) مدیر ارشد فناوری آمازون، «در عین حالی که دارایی‌های فیزیکی اهمیت  خود را در مدل‌های کسب‌وکار از دست می‌دهند، داده مرکز خلق ارزش است».

از فهرست 10 شرکتی که بالاترین ارزش را در بازار دارند، هفت شرکت داده‌ محور هستند. این نشان می‌دهد که  آیندهٔ کسب‌وکارهای جهانی، از آنِ مدل‌های کسب‌وکار داده‌محور است.

از کشاورزی گرفته تا فناوری‌های مالی (fintech)، در واقع تمام بخش‌های صنعت، برای رشد کسب‌وکار خود، به شدت بر داده متکی هستند. از طرفی، یکی از کاستی‌هایی که کسب‌وکارها در زمینهٔ استفاده از داده احساس می‌کنند، عدم انطباق اهداف کسب‌وکارها با کاربردهای داده است.

«نقص فناوری» مانع دیگری برای توسعهٔ داده به‌عنوان دارایی است. فناوری‌های پیشرفتهٔ هوش مصنوعی نظیر یادگیری ماشین (ML) و یادگیری عمیق (DL) نیاز به تحلیل دقیق موارد استفاده دارند تا مشخص کنند چه انواعی از مدل‌ها برای کاربردهای خاص کسب‌وکار مناسب است. به گفتهٔ کارپاگام نارایانان (Karpagam Narayanan)، عضو شورای فوربز، توانایی تعریف و نگاشت موارد استفادهٔ هوش مصنوعی هنوز در حال تکوین است، به همین دلیل کسب‌وکارها هنوز نتوانسته‌اند از همهٔ مزایای داده استفاده کنند.

در مصاحبهٔ راجر رابرتز (Roger Roberts) از مشاوران مک‌کنزی (McKinsey) با آنیل چاکراوارتی (Anil Chakravarthy)، مدیر ارشد عملیاتی اینفورمیکا (Informica)، ارائه‌دهندهٔ خدمات مدیریت داده، آنیل می‌گوید: «موفق‌ترین کسب‌وکارها توانسته‌اند اصول مدیریت داده به‌عنوان دارایی را در سرتاسر سازمان خود به‌کار گیرند.» او در این مصاحبه توضیح می‌دهد که اساس  مدیریت داده به‌عنوان دارایی چه چیزهایی می تواند باشد: اولین کاری که کسب‌وکارهای مدرن انجام می‌دهند این است که منابع خود را به کنترل‌ کیفی داده، کنترل‌‌ امنیت داده و کنترل‌ منبع داده تخصیص می‌دهند و سپس به سراغ جمع‌آوری داده می‌روند. با اعمال قوانین جدید داده (مقررات عمومی حفاظت از داده(GDPR))، نظارت بر داده بیش‌ازپیش اهمیت پیدا کرده است.

نقش مدیر ارشد داده (Chief Data Officer)

کسب‌وکارهایی که بر روی راهبرد داده‎‌محور صحیح سرمایه‌گذاری می‌کنند، عموماً نسبت به رقبای خود در “مدیریت داده به‌عنوان دارایی” موقعیت بهتری دارند. در وبینار «راهبرد داده، برنامه‌ها بی‌مصرف‌اند، اما برنامه‌ریزی ارزشمند است» بحثی دربارهٔ راهبرد داده‌ای مطرح می‌شود که تمرکز اصلی آن بر روی شروط لازم راهبرد داده‌ای است، یعنی  اینکه چرا حاکمیت داده ضروری است و رئوس کلی فرایندهای تکرارپذیر شامل چه مواردی است.

در یک نظرسنجی از مدیران ارشد حوزه کلان‌داده ، ۴۱/۴ درصد شرکت‌کنندگان اعتقاد داشتند که وظیفهٔ مدیر ارشد داده «مدیریت و بهره‌بردن از داده به‌عنوان دارایی تجاری سازمانی» است. کسب‌وکارهایی که داده را دارایی می‌دانند، بر روی مدیران ارشد دادهٔ (CDO) خود سرمایه‌گذاری می‌کنند، زیرا آنها نقشی کلیدی در توسعهٔ راهبرد سازمانی داده‌محور ایفا می‌کنند. از جمله وظایف مدیر ارشد داده این است که با استفاده از داده، زمینه را برای رسیدن به بینش‌های(Insights) بهتر، بهبود تصمیم‌گیری و ارتقای عملکرد کسب‌و‌کار، مهیا کند.

وقتی راهبرد داده با اهداف کلان و خرد کسب‌وکار، تطابق بیشتری داشته باشد،‌ انتظار می‌رود که نتایج فوق‌العاده‌ای به دست آید. مقاله تکامل مدیریت دارایی‌های داده‌ای، مدیریت غیرمتمرکز دارایی داده (DDAM) را محور بحث خود قرار داده و به ساده‌سازی جریان داده (data flow) بدون به‌خطر انداختن حریم خصوصی، اشاره می کند.

آینده کسب‌وکارهای داده‌محور

با اقتصادی شدن و در دسترس قرار گرفتن روزافزون داده و فناوری‌های پیشرفته برای انواع مختلف کسب‌وکارها، انتظار می‌رود فرهنگ داده‌ محور تدریجاً در کسب‌وکارهای سرتاسر دنیا جای خود را باز کند. مقاله سیر تکاملی علم تحلیل با داده (Analytics with Data) حاکی از آن است که «داده و تحلیل» پراستفاده‌ترین واژه‌ها در یک یا دو دههٔ اخیر بوده‌اند. با رشد ناگهانی داده‌های متعدد و پلتفرم‌های تحلیلی پیشرفته، رقابت کسب‌وکارها در زمینهٔ دارایی‌هایی داده‌ای، دیر یا زود، آغاز خواهد شد.

کسب‌وکارها برای اینکه بتوانند در سرتاسر سازمان خود فرهنگ داده‌محور داشته باشند، باید دست‌کم این نکات را در نظر داشت:

• پذیرش فرهنگ داده از سوی کارمندان رده پایین مهم‌تر از پذیرش مدیران ارشد است، چون کار روزانه توسط کارمندان سطوح میانه و پایین انجام می‌شود.
• آگاهی نسبت به فناوری داده باید در دل فرهنگ کسب‌وکار پرورش یابد، تا علم داده با مشارکت عمومی در سازمان نهادینه شود.
• کارمندان با به‌کارگیری اقدامات داده‌محور در محیط کار خود، می‌تواند تمایزی بزرگ خلق کند.
• تصمیم‌گیرندگان در همهٔ سطوح باید دلایل تصمیم‌های خود را برحسب داده بیان کنند.

دیگر توسعه‌های مهمی که انتظار می‌رود در آیندهٔ نزدیک رخ دهد،‌ از این قرار است :

• در کتاب بلوغ علم تحلیل (Analytics Comes of Age) که مشاوران مک‌کنزی (McKinsey) آن را منتشر کرده‌اند، آمده است که به اشتراک‌گذاری آزاد داده بین سازمان‌ها باعث توسعه «اکوسیستم دیجیتال» می‌شود و مرزهای جغرافیایی را از بین می‌برد.
• داده باعث پیشرفت سریع هوش مصنوعی (AI) و فناوری‌های مرتبط با آن می‌شود.
• خوشبختانه در طول زمان، با برنامه‌ریزی دقیق، می‌توان راهبرد داده و راهبرد کلی کسب‌وکار را با هم کاملاً‌ ‌هم‌راستا داد.

سخن خود را با نقل قولی از کتاب «بلوغ علم تحلیل» دربارهٔ دسترسی به داده به اتمام می‌رسانم:

«سازمان‌هایی که در علم تحلیل موفق‌اند، داده را تا جایی که می‌توانند در دسترس کارکنان خود قرار می‌‌دهند و در عین حال مطمئن می شوند که داده تنها منبع واقعیات و اطلاعات درست  است؛ با فراهم کردن این شرایط کارکنان آزاد خواهند بود تا با داده بازی کنند، به ایده‌های جدید برسند و ایده‌های کهنه شده را دور بریزند».